13گروه که در قیامت حسرت میخورند

روز حسرت

مسأله حسرت و پشیمانى در قیامت، در آیات و روایات متعدّدى بازگو شده است

«وَ لَو انَّ لِى‏ کَرَّةً فَاکُونَ مِنَ المُحسِنینَ» «وَ قَالُوا لَو کُنّا نَسمَعُ أو نَعقِلُ مَا کُنّا فِى اصحَابِ السَّعِیرِ» «یَا وَیلَنا مَن بَعَثَنا مِن مَرْقَدِنا» «وَیَراهُمُ اللّهُ اعمالَهُم حَسَراتٍ» «رَبَّنا ابْصَرنَا وَسَمِعنَا فَارْجَعنا نَعمَلْ صَالِحاً»  «رَبَّنا اخْرِجنَا مِنها فَانْ عُدنَا فَانّا ظالِمُونَ»  «هَل لَنا مِن شُفَعاءَ» «فَهَل الى‏ مَرَدّ مِن سَبِیلٍ» «رَبَّنا غَلَبَتْ عَلَینَا شِقْوَتُنا» «یَا لَیتَنِى کُنتُ تُراباً»

البتّه همه جا حسرت و ندامت خود را با داد و فریاد اظهار نمى‏کنند، بلکه (به نظر مى‏آید) ابتدا شرمندگى خود را پنهان مى‏نمایند، «وَاسَرُّوا النَّدامَةَ»  ولى کم‏کم خجالت و ندامت از پنهانى به صورت آشکار و فریاد درمى‏آید.

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: «شَرُّ النَّدامَةِ یَومَ القِیامَة» 

چه کسانى حسرت مى‏خورند؟

1- خوبان. روز قیامت حسرت سراسر وجود انسان را فرامى‏گیرد، حتّى خوبان نیز حسرت مى‏خورند که اى کاش در دنیا، اعمال نیک بهتر و بیشترى انجام مى‏دادند.ان اهل الجنة لا یتحسرون علی شیء فاتهم من الدنیا کتحسرهم علی ساعة مرت بغیر ذکر الله

2- پیروان طاغوت. قرآن مى‏فرماید: «یَا حَسْرَتى‏ عَلى مَا فَرَّطْتُ فِى جَنبِ اللّهِ»  انسان در آن روز مى‏گوید: دریغا از آنچه در حقّ خدا کوتاهى کردم.

طبق بعضى روایات حسرت در این آیه مربوط به کسانى است که رهبران آسمانى و اوصیاى پیامبر علیهم السلام را رها کرده و به‏دنبال رهبران فاسق رفتند.

3- منکران رسالت. رسول خدا صلى الله علیه و آله به ابوذر فرمود: روز قیامت کسانى که مقام رسالت مرا قبول نکردند، در حال کورى و کرى و در تاریکى‏هاى قیامت حاضر مى‏شوند و مى‏گویند: واى بر ما به خاطر کوتاهى‏هایى که در حقّ خداوند مرتکب شدیم!

4- گویندگان بى‏عمل. امام باقر علیه السلام فرمود: بیشترین حسرت در قیامت از کسانى است که در کلام وبیان خود از عدالت دم زدند، ولى به آن عمل نکردند.

5- افراد تندرو و افراطى نیز به هنگام قیامت حسرت‏ها دارند. « غررالحکم، «ندم»»

6- جاهلان. گروه دیگرى که در قیامت حسرت مى‏خورند کسانى هستند که توانایى‏ تحصیل علم را داشته‏اند، ولى به دنبال فراگیرى آن نرفته‏اند. « نهج‏الفصاحه، حدیث 305»

7- عالم بى‏عمل. کسانى که مردم به خاطر حرف‏شنوى آنان اهل‏بهشت شدند، ولى خودشان به خاطر نداشتن عمل اهل دوزخند. « نهج‏الفصاحه، حدیث 305»

8- اهل همنشینى و مجالست‏هاى بیهوده. در حدیث مى‏خوانیم: هرگاه گروهى در جلسه‏اى گرد هم بنشینند و به جاى یاد خدا به حرف‏هاى بیهوده سرگرم شوند، روز قیامت این مجلس براى آنان وسیله حسرت خواهد بود. «وسائل‏الشیعه، ج 4، ص 1180»

9- گناهکاران. در دعا مى‏خوانیم: «أعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِى تُورِثُ النَّدَمَ» « سفینةالبحار، «ندم»»

10- ریاست‏طلبان. آنان که براى ریاست دنیا دست و پا و حرص مى‏زنند، روز قیامت گرفتار حسرتى بزرگ خواهند شد. « معجم احادیث نبوى، ج 6، ص 391»

11- کسانى که در دنیا توسط دوستان نااهل دچار انحراف شده‏اند، در روز قیامت غرق در حسرتند و فریاد مى‏زنند: «یَا وَیْلَتى‏ لَیْتَنِى لَم اتَّخِذْ فُلاناً خَلِیلًا» واى بر من اى کاش فلانى را براى خودم به عنوان دوست قرار نمى‏دادم، و از شدت ناراحتى دو دست خود را در دهان گذارده و به دندان مى‏گیرد و مى‏گوید: دوست بد مرا از راه خدا دور و منحرف کرد و اى کاش (به جاى دوستى با فلانى،) با رسول خدا راهى پیدا مى‏کردم. «6»

12- ثروت‏اندوزان. از جمله افرادى که در قیامت بسیار حسرت مى‏خورند، کسانى هستند که در طول عمر خود اموالى را چه بسا از راه نامشروع بدست آوردند، ولى مهلت بهره‏گیرى از آن را نداشته و از دنیا رفته‏اند و آن اموال به دست کسانى رسیده است که آنان در راه خدا خرج کرده‏اند و بدین وسیله صاحب مال به جهنّم رفته،ولى وارث نیکوکار به بهشت مى‏رود. « غررالحکم، «خسر»»

امام صادق علیه السلام درباره آیه‏ «وَیَریهمُ اللّهُ اعمالَهُم حَسَراتٍ» «2» فرمود: آیه درمورد کسى است که در زمان حیات خود، به جمع اموال و ثروت‏اندوزى پرداخته و به محرومان کمک نکرده است، پس از مرگ او اگر وارثان در راه خیر و مسیر الهى صرف کنند، تلاش از صاحب مال ولى پاداش براى وارث است، و اگر در راه گناه صرف کنند، باز او با بجاگذاردن این اموال در دست وارث، گناهکار را یارى کرده- در گناهش نیز شریک است- و سبب ندامت و حسرتش مى‏گردد. « تفسیرصافى، ج 1، ص 157»

13- آدم‏کشى، رهاکردن بستگان، نداشتن وصیّت، بى‏اعتنایى به حقوق مردم و نپرداختن زکات، هر کدام وسیله حسرت در قیامت خواهد بود.